Δολοφονία ή σωτηρία;

Στην ταινία του Αλέκου Σακελ-λάριου «Η κυρά μας η μαμμή», παραγωγής 1958, ο γιατρός Ορέστης Μακρής διώχνει κακήν κακώς από το ιατρείο του μια νεαρή έγκυο, που του ζητά να της κάνει έκτρωση. Η συμβουλή του προς αυτή: «να πας να παντρευτείς αυτόν που σε γκάστρωσε».

Από τότε μέχρι σήμερα δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στην κοινωνική αντιμετώπιση του φαινομένου, που τόσο γλαφυρά αποτυπώνει στην ταινία του ο Σακελλάριος, παρά το γεγονός ότι έχει περάσει μισός αιώνας. Ίσως επειδή η κοινωνική ευαισθησία και ο ανθρωπισμός παραμένουν ακόμη κυρίαρχες αξίες ή, κατ’ άλλους, επειδή ο συντηρητισμός βασιλεύει ακόμη στην κοινωνία μας…
Η έκτρωση ήταν και παραμένει, στις περισσότερες γωνιές του κόσμου, θέμα «ταμπού». Από πολλούς χαρακτηρίζεται «δολοφονία», από κάποιους άλλους, όμως, «σωτηρία». Σε πολλές χώρες του πλανήτη απαγορεύεται διά νόμου, ενώ ακόμη και σε εκείνες που επιτρέπεται αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, αλλά -σε ορισμένες περιπτώσεις- και με φανατισμό, από τους πολέμιούς της.

Η… ηχηρή «Κραυγή»

Πριν λίγους μήνες το θέμα ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα, μετά την προβολή σε λύκεια της Ελλάδας αποσπασμάτων της ταινίας «Σιωπηλή κραυγή», η οποία «αφορίζει» τις αμβλώσεις. Τα αποσπάσματα περιέχονταν στο σι-ντι ρομ του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου «Θέματα Χριστιανικής Ηθικής», στο οποίο -μεταξύ άλλων- αναπτύσσεται επιχειρηματολογία κατά των εκτρώσεων, με σκοπό την ευαισθητοποίηση των Ελλήνων μαθητών προς αυτή την κατεύθυνση. Το γεγονός αυτό καταδικάστηκε από μερίδα εκπαιδευτικών και γυναικείων οργανώσεων. Αντίθετα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ παρόμοιων ενημερωτικών εκστρατειών, με σκοπό των περιορισμό των «δολοφονιών» αυτού του είδους, όπως χαρακτηρίζουν τις εκτρώσεις.

Ναι ή όχι;

Μπορεί, άραγε, να απαντήσει κανείς στο ερώτημα «πρέπει ή όχι να γίνονται εκτρώσεις;». Σίγουρα όχι με τρόπο απόλυτο. Η άποψη ότι η έκτρωση ισοδυναμεί με δολοφονία μιας ανθρώπινης ζωής έχει ισχυρή βάση. Μήπως, όμως, αυτό είναι ορισμένες φορές αναγκαίο; Για παράδειγμα, το «προϊόν» ενός βιασμού πρέπει αναγκαστικά να έρχεται στη ζωή; Επίσης, αν η εγκυμονούσα είναι ανήλικη ή αν για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους δεν μπορεί να μεγαλώσει το παιδί της, πρέπει υποχρεωτικά να το γεννά; «Ναι» - και αν δεν μπορεί να το αναθρέψει ή δεν το θέλει, να το δώσει για υιοθεσία, αντιτείνουν όσοι αντιμάχονται τις αμβλώσεις. Οι παράμετροι του θέματος είναι πολλές και δαιδαλώδεις, όπως και τα σχετικά ερωτήματα που ανακύπτουν. Το βέβαιο είναι ότι η έκτρωση αποτελεί ένα από τα πιο φλέγοντα πεδία διαμάχης στο σύγχρονο κόσμο και έχει χωρίσει τους ανθρώπους σε δύο στρατόπεδα: στους υπέρμαχους και στους πολέμιούς της.

Ιστορική αναδρομή

Οι εκτρώσεις δεν είναι φαινόμενο που εμφανίστηκε στις σύγχρονες κοινωνίες. Απασχολεί τους ανθρώπους από αρχαιοτάτων χρόνων, ενώ αποτελούσε… πεδίο συζήτησης ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια «Oxford Companion to Classical Civilization» («Οδηγός της Οξφόρδης για τον Κλασικό Πολιτισμό») οι στωικοί φιλόσοφοι υποστήριζαν ότι το έμβρυο είναι σαν ένα φυτό που γίνεται ζώο τη στιγμή της γέννησης, όταν αρχίζει να αναπνέει. Ωστόσο, ο όρκος του «πατέρα» της Ιατρικής, Ιπποκράτη, δέσμευε τους γιατρούς να μην κάνουν εκτρώσεις.
Στην αρχαία Αθήνα θεωρούσαν έγκλημα κατά του νεκρού συζύγου, εάν μια χήρα έκανε έκτρωση στο παιδί που είχε κάνει μαζί του, ενώ επιγραφές σε αρχαιοελληνικούς ναούς αναφέρουν ότι μια γυναίκα που έκανε άμβλωση θεωρείται ακάθαρτη για 40 ημέρες.
Η πρώτη διά νόμου απαγόρευση της έκτρωσης θεσμοθετήθηκε στη Ρώμη, το 211 μ.Χ., και η τιμωρία ήταν προσωρινή εξορία, αλλά η εξάπλωση του χριστιανισμού σκλήρυνε τη στάση κατά της έκτρωσης, η οποία θεωρήθηκε δολοφονία εμβίου όντος.
Η «αποποινικοποίηση» της έκτρωσης άργησε πολύ να έρθει. Σε πολλές χώρες, η άμβλωση είναι ακόμη παράνομή πράξη, ενώ στην Ελλάδα επετράπη το 1986. Στις Η.Π.Α., το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο επέτρεψε, στις 22 Ιανουαρίου 1973, τις αμβλώσεις με ψήφους 5 έναντι 4.
Παρόλα αυτά, οι αντιδράσεις κατά της έκτρωσης σε όλο τον κόσμο έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια ανησυχητικές διαστάσεις. Το θέμα αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης (πρόσφατες εκλογές στις Η.Π.Α., με «δικαίωση» του πολέμιου των εκτρώσεων Μπους), αλλά και θρησκευτικού φανατισμού. Εμπρησμοί κλινικών, λιθοβολισμοί γυναικών που υποβλήθηκαν σε έκτρωση, ακόμη και εν ψυχρώ δολοφονίες γιατρών που κάνουν αμβλώσεις καταγράφονται στη λίστα με τις ενέργειες των εχθρών της έκτρωσης. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι Αμερικανοί πιστεύουν πως η απόφαση για άμβλωση πρέπει να είναι υπόθεση της γυναίκας και του γιατρού της. Εντούτοις, σχεδόν το 50% θεωρεί την άμβλωση δολοφονία.

Ανησυχητικά στοιχεία για τις εκτρώσεις στην Ελλάδα

Τα στοιχεία που προκύπτουν από επιστημονικές έρευνες σχετικά με το ποσοστό των εκτρώσεων στην Ελλάδα δεν είναι ενθαρρυντικά. Η χώρα μας κατέκτησε πολλές φορές στο παρελθόν μια θλιβερή πρωτιά: αυτή της πρώτης χώρας σε εκτρώσεις σε όλη την Ευρώπη. Πριν δύο χρόνια, μάλιστα, η Ελλάδα κατέλαβε την τρίτη θέση παγκοσμίως σε εκτρώσεις, μετά την Ιαπωνία και τη Ρωσία! Σύμφωνα με τους επιστήμονες, κάθε χρόνο γίνονται από 150.000 έως 200.000 εκτρώσεις στη χώρα μας, αριθμός υπερδιπλάσιος από αυτόν των γεννήσεων, οι οποίες δεν ξεπερνούν τις 97.000 ετησίως. Σύμφωνα με άλλα στοιχεία, οι αμβλώσεις στην Ελλάδα υπερβαίνουν ετησίως τις 250.000!

Έκτρωση στα 14!

Μια ιδιαίτερα ανησυχητική διαπίστωση είναι ότι όλο και περισσότερες ανήλικες στη χώρα μας μένουν έγκυες και μάλιστα σε πολύ μικρή ηλικία. Η μείωση του ηλικιακού μέσου όρου έναρξης σεξουαλικής δραστηριότητας ευθύνεται για την πραγματοποίηση εκτρώσεων από Ελληνίδες ηλικίας ακόμη και 14 ετών… Οι αμβλώσεις αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στις ηλικίες 15 έως 18 ετών, καθώς δύο στους τέσσερις μαθητές αυτών των ηλικιών γνωρίζουν κάποιο συνομήλικό τους κορίτσι που έχει κάνει άμβλωση, σύμφωνα με την Εταιρεία Οικογενειακού Προγραμματισμού.
Σύμφωνα με μια άλλη έρευνα, που έγινε όμως το 1998, πάνω από το 35% των εφήβων κοριτσιών ηλικίας 14-19 ετών υπολογίζεται ότι έχουν κάνει έκτρωση στη χώρα μας! Αυτό προκύπτει από ανώνυμα ερωτηματολόγια ή από τη συμπλήρωση του ιστορικού εφήβων που προσήλθαν για εξέταση στη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, που εδρεύει στο Αρεταίειο Νοσοκομείο. Νεότερα στοιχεία της έρευνας κάνουν λόγο για πτώση αυτού του ποσοστού στο 10%.

Στειρότητα και θάνατος

Σοκ προκαλούν οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια γυναίκα που υποβάλλεται σε έκτρωση. Ανάλογα με την ηλικία της, αλλά και με τις συνθήκες της εγκυμοσύνης της, ενδέχεται μια τέτοια ενέργεια να της προκαλέσει σοβαρά γυναικολογικά προβλήματα, στειρότητα, ακόμη και να οδηγήσει στο θάνατό της… Περίπου 70.000 γυναίκες πεθαίνουν από εκτρώσεις που γίνονται σε συνθήκες ανθυγιεινές και μη ασφαλείς. Το 99% αυτών των γυναικών-θυμάτων ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες με πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και σε αντισυλληπτικά μέσα, όπως καταδεικνύει έρευνα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που παρουσιάστηκε το 1999 στο Λονδίνο.
Οι έφηβες γυναίκες, που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες γυναίκες να πάθουν κάποια ασθένεια του αναπαραγωγικού συστήματος, μένουν έγκυες συχνότερα απ' ό,τι παλαιότερα: 14 εκατομμύρια έφηβες γεννούν κάθε χρόνο και περίπου 4,4 εκατομμύρια κάνουν έκτρωση.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η διακοπή της κύησης στην εφηβεία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία του κοριτσιού, ιδιαίτερα μάλιστα αν έχουν υποστεί πολλαπλές αμβλώσεις. Έτσι, ανήλικες που έχουν υποβληθεί σε άμβλωση παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ψυχολογικών προβλημάτων, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη εμπιστοσύνης, αυξημένη κατάθλιψη και ασυγκράτητο θυμό, αλλά και τάσεις επιθετικότητας.
Ωστόσο, από την άμβλωση μπορεί να προκύψουν και σοβαρά οργανικά προβλήματα: η μόλυνση, η ακατάσχετη αιμορραγία, η πνευμονική εμβολή, η ρήξη ή διάτρηση της μήτρας, επιπλοκές από την αναισθησία, σπασμοί, διαταραχές πήξεως, βλάβες στον τράχηλο, σοκ από τοξιναιμία αποτελούν μερικές από τις πιθανές επιπτώσεις της άμβλωσης στα νεαρά κορίτσια.
Κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) σημειώνονται 185 εκατ. κυήσεις σε όλο τον κόσμο, από τις οποίες 75 εκατ. είναι ανεπιθύμητες. Από αυτές 45 εκατ. οδηγούνται στην έκτρωση. Ο Οργανισμός ανακοίνωσε, επίσης, ότι 585.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, εξ’ αιτίας έκτρωσης ή έλλειψης των βασικών και απαραίτητων προϋποθέσεων για ασφαλή τοκετό. Υπολογίζεται ότι 200.000 από αυτούς τους θανάτους θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν υπήρχαν διαθέσιμες επαρκείς υπηρεσίες με μέσα αντισύλληψης.

Το πρόβλημα της υπογονιμότητας

Το φαινόμενο των αυξημένων αμβλώσεων δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υπογονιμότητας στις Ελληνίδες εξαιτίας των επιπλοκών που παρουσιάζονται από αυτού του είδους τις επεμβάσεις. Σήμερα, στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι τα υπογόνιμα ζευγάρια ανέρχονται σε 300.000, δηλαδή 1 στα 5 δεν τεκνοποιεί… Ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Α.Π.Θ., Ιωάννης Μπόντης, υποστηρίζει ότι στις εκτρώσεις οφείλεται το 40% της μείωσης της γονιμότητας στις γυναίκες. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια του γάμου, καθώς τα ζευγάρια φαίνεται να αγνοούν τις σοβαρές επιπλοκές που μπορούν να προκληθούν, όπως συμφύσεις της μήτρας και απόφραξη των σαλπίγγων, με συνέπεια την υπογονιμότητα. Το πρόβλημα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο γάμο πολλών ζευγαριών, στις σεξουαλικές τους σχέσεις, στην καριέρα τους και στις σχέσεις με την οικογένεια ή τον ευρύτερο κύκλο τους.

Αντισύλληψη και έλλειψη ενημέρωσης

Οι ειδικοί αποδίδουν τον υψηλό αριθμό αμβλώσεων στο γεγονός ότι η χώρα μας υστερεί στο θέμα της αντισύλληψης. «Οι Ελληνίδες βασίζονται στα παραδοσιακά μέτρα αντισύλληψης, δηλαδή στο προφυλακτικό, στη διακοπή της συνουσίας και στον υπολογισμό των γόνιμων ημερών, αντί να στρέφονται στις εξελιγμένες μεθόδους, όπως τα αντισυλληπτικά χάπια και τα ενδομήτρια σπειράματα», έχει δηλώσει στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ο ειδικός κ. Γεώργιος Κιντής. «Τα παραδοσιακά μέτρα, όμως, δεν είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη των ανεπιθύμητων κυήσεων. Στα 100 ζευγάρια, λ.χ., που χρησιμοποιούν προφυλακτικό, καταγράφονται 10-15 κυήσεις, διότι το προφυλακτικό δεν χρησιμοποιείται σωστά».
Όπως αποκαλύπτεται από έρευνα του Τμήματος Ιατροδικαστικής και Μαιευτικής - Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, 1 στις 4 έφηβες έχει άγνοια για θέματα αντισύλληψης, ενώ σχεδόν τρεις στις δέκα εφήβους (27%) δεν χρησιμοποιούν καμιά προφύλαξη στο σεξ. Σε μεγάλο ποσοστό, η αντισυλληπτική «μέθοδος» που εφαρμόζεται είναι η διακεκομμένη επαφή - η οποία δεν θεωρείται ασφαλής. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η αύξηση του αριθμού των αμβλώσεων.

Σεξ από τα 15

Έξι στα δέκα κορίτσια δήλωσαν έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας γύρω στα 15 τους χρόνια. Σε ποσοστό 55,74% ανέφεραν ότι είναι ενημερωμένες σχετικά με την αντισύλληψη. Ωστόσο, κύρια «πηγή» πληροφόρησης είναι οι φίλες και τα μέσα ενημέρωσης, ενώ η συζήτηση με την οικογένεια για το θέμα αυτό είναι ανύπαρκτη. Μάλιστα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων (72%) οι γονείς δεν γνώριζαν για την εγκυμοσύνη και, άρα, για την απόφαση της εγκύου να την διακόψει.
Από τις κοπέλες που έκαναν χρήση κάποιας μεθόδου αντισύλληψης, 62,5% ανέφεραν τη διακεκομμένη επαφή και -εναλλακτικά- το ανδρικό προφυλακτικό. Τέλος, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Οικογενειακού Προγραμματισμού, οι περισσότερες Ελληνίδες δεν γνωρίζουν την ύπαρξη του αντισυλληπτικού χαπιού. Μόνο το 2,9% το χρησιμοποιεί ως μέθοδο αντισύλληψης, ποσοστό που στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται από 16,9% έως και 47,1%.

Άμβλωση με χάπι!

Οι ειδικοί παρασκεύασαν πριν λίγα χρόνια το λεγόμενο «χάπι της άμβλωσης», το οποίο κυκλοφορεί σε πολλές χώρες του κόσμου. «Η έγκυος παίρνει μία δόση του φαρμάκου και 36 ώρες αργότερα λαμβάνει ενδοκολπικά ένα άλλο φάρμακο, μια προσταγλανδίνη», δήλωσε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» ο Ιωάννης Μεσσήνης, καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. «Δώδεκα ώρες αργότερα ­ ή συνολικά 48 ώρες μετά τη λήψη του­ η κύηση διακόπτεται». Ωστόσο, η χρήση του χαπιού ενδέχεται να προκαλέσει επιπλοκές, γι’ αυτό και είναι απαγορευτική για ορισμένες κατηγορίες γυναικών, που παρουσιάζουν παθήσεις με αντένδειξη στα συστατικά του. Το «χάπι της άμβλωσης» δεν έχει καμία σχέση με το «χάπι της επόμενης ημέρας» ή με το αντισυλληπτικό χάπι. Το πρώτο χορηγείται έως και την 49η ημέρα μετά τη σύλληψη, για να διακοπεί η κύηση, ενώ το «χάπι της επόμενης ημέρας» χορηγείται μέσα σε 72 ώρες από τη σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, για να αποτρέψει ενδεχόμενη σύλληψη.

Γιατί οι γυναίκες κάνουν έκτρώση

Όπως συμπεραίνουν οι ερευνητές, κυρίως κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι είναι αυτοί που οδηγούν στην απόφαση για διακοπή της κύησης, ενώ σε κάποιο ποσοστό ρόλο παίζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει σύζυγος ή σύντροφος, αλλά και η άρνηση του συντρόφου για συνέχιση της κύησης. Πάντως, στο 65% των περιπτώσεων τα κορίτσια αποφάσισαν μόνα τους να κάνουν άμβλωση και από όσες δήλωσαν ότι κάποιος άλλος τις επηρέασε στο να προχωρήσουν σε διακοπή της κύησης, οι περισσότερες ανέφεραν ότι ο σύζυγος - σύντροφος ήταν αυτός που το έπραξε. Το ένα τρίτο από τις εκτρώσεις γίνονται σε γυναίκες παντρεμένες, που θα ήθελαν να τις αποφύγουν, αν είχαν τα οικονομικά μέσα για μεγαλύτερη οικογένεια. Τέλος, τα θύματα των βιασμών που έμειναν έγκυες προτιμούν να μη φέρουν στον κόσμο το παιδί που κυοφορούν.
Η έκτρωση, καλώς ή κακώς, αποτελεί σήμερα επιλογή της εγκύου. Το ερώτημα είναι αν, σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, η οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη και η ενημέρωση θα μπορούσαν να την κάνουν να αλλάξει γνώμη…